Cumhuriyet Heykelleri

Cumhuriyet dönemi heykellerinin bazılarının ilginç hikayeleri vardır. En son, Cumhuriyet Gazetesi Hafta Sonu ekinde haftada bir, resmi tarih bozar yazılar yazan Erdoğan Aydın bunlardan birini gündeme taşıdı. İstanbul’lular Taksim’i ve meydanı bilirler ve Cumhuriyet Abidesini de elbette. Abidenin İstiklal Caddesine bakan yüzünde ön sırada Kurtuluş Savaşı kahramanları Mustafa Kemal, İsmet Paşa ve Fevzi Paşa bulunur, arka sıraya ise pek az kimsenin gözü takılmıştır. Mustafa Kemal’in direktifleri ile ikinci sıraya Kızılordu’nun kurucularından Ukrayna’lı general Frunze ve Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Türkiye büyükelçisi S.İ.Aralov’un figürü konulmuştur (Bazı kaynaklarda S.İ.Aralov yerine Kızılordu’nun önde gelen generallerinden K.E.Voroşilov’un bulunduğu beliritilmektedir. K.E.Voroşilov’un Cumhuriyet’in 10. yıl kutlamalarına katıldığı bilinmektedir).

Kurtuluş Savaşında Yunan orduları Ankara önlerine dayandığı sırada Sovyetler Birliği’nden Anadolu’ya önemli miktarlarda nakit para, altın ve silah yardımı yapılmıştır. İngiliz’lerin yanlış istihbaratlarla Türkler’i Ruslar’a karşı kışkırttığı bir dönemde General Frunze’nin bizzat Mustafa Kemal’le görüşmek üzere Ankara’ya gelmesi ile Sovyet yardımı devam etmiş, böylece belki de Türk Ordusu Sakarya Meydan Muharebesi’nde makus talihini yenmiştir.

Taksim Cumhuriyet Abidesi’ne dönersek, Pietro Canonica tarafından yapılan bu anıt önce havuzlu bir meydan çeşmesi için tasarlanmış ancak daha sonra vazgeçilmiş. İtalyan heykeltraşın diğer tanıdık heykelleri ise İzmir Cumhuriyet Meydanı’ndaki atlı Atatürk Heykeli ile Ankara Sıhhiye Meydanı’ndaki Atatürk heykelidir.Cumhuriyetin ilk heykellerine imza atan diğer bir heykeltraş ise Avusturyalı Heinrich Krippel’dir. Samsun’daki şaha kalkmış atın üstündeki Ataürk heykeli, İstanbul Sarayburnu’ndaki Atatürk Heykeli ve Afyon’daki anıt bilinen eserleridir. 1937’den sonraki meydan heykelleri genellikle Türk heykeltraşlar tarafından yapılmıştır. Bunlardan Ali Hadi Bara tarafından yapılan İstanbul Harbiye Orduevi bahçesinde duran ve eliyle Akdeniz’i işaret eden Atatürk heykeli hakkındaki tevatür ise şöyledir: Heykelin maketinde Mustafa Kemal’in sol eliyle Akdeniz’i işaret ettiğini gören Fahrettin Altay Ankara’ya gittiğinde Mustafa Kemal’den aldığı direktifle Akdeniz’i işaret eden elin sağ el olduğunu heykeltraşa iletir. Kimbilir, yaklaşan Hitler ve Mussolini rüzgarları solunu sağını şaşırtmıştır! Aynı heykele ait diğer bir rivayet, Zeki Faik İzer’in ‘İnkılap Yolunda’ adlı tablosundaki Atatürk figürünün Ali Hadi Bara’nın yukarıda bahsedilen heykelinden esinlenmiş olduğudur, ancak resimdeki Atatürk’ün sol kolu havadadır. Büyük usta Hilmi Yavuz Zaman gazetesinde 2004’te yazdığı yazılarda bu tablonun Delacroix’nın ‘İnkılaba Rehberlik Eden Hürriyet’ tablosundan intihal olduğunu anlattığını belirterek bu dosyayı kapatalım.