YAŞAYAN CANLI EVRENİN TERMODİNAMİĞİ

Evrenin neden var olduğunu, bir amacının olup olmadığını ve varsa bu amacın ne olduğunu, ondan önce bir “şeyin” olup olmadığını, fiziksel uzayın ötesinde bir İlahi İrade veya Kozmik Zeka olup olmadığını bilemeyiz; muhtemelen de hiç bilemeyeceğiz. Ama bildiğimiz bazı şeyler var.

Evrendeki “büyük patlamanın” 13,7 milyar yıl önce gerçekleştiğini biliyoruz (ancak bu, başka bir evrenin sıkışma sonrası geri tepmesi olabilir). Bildiğimiz anlamdaki yaşamın, en azından yerel olarak, bu sürenin yaklaşık üçte birinde var olduğunu biliyoruz. Bunu biraz düşünün. Biz (yaşam kendini yenilediği için asli anlamda “biz”) fiziksel evrenin üçte biri yaşındayız. Şimdiye kadar çoktan olgunlaştığımızı düşünebilirsiniz.

Keşfettiğimiz (ya da icat ettiğimiz) doğa “kanunları” içerisinde en evrensel olanı Termodinamiğin İkinci Yasasıymış gibi görünüyor: Bütün enerji sistemleri geri döndürülemez ve değiştirilemez bir şekilde maksimum entropiye (moleküler kaos) doğru yol alır. Yani, evren çözülmektedir. Hatta, bizdeki zaman algısını sağlayan, maddenin düzenden düzensizliğe doğru olan tek yönlü akışıdır. Bu, evrenin sonsuz karmaşıklığını fazlasıyla basite indirgemek gibi görünse bile, bilimsel çalışmaların özü, karmaşık süreçlerini yöneten basit yasaları bulmaktır. Dünyanın en büyük harikalarından bazılarını yaratmış olan sanatçı ve mucit Leonardo da Vinci, en büyük karmaşıklığın basitlik olduğuna inanırdı. Akıl almaz derecede karmaşık teoriler üzerinde kafa yoran Albert Einstein da bize, “Her şeyi mümkün olduğu kadar basit yapın ama daha basit yapmayın.” der.

Isı, enerji, hareket ve güç bilimi olan termodinamik, Otto von Guericke’nin 1650’de, Aristo’nun uzun zamandır kabul gören “Doğa, vakumdan nefret eder” önermesini çürütmek için yaptığı dünyanın ilk vakum pompası ile basit bir şekilde başladı.

Aslında ikisi de haklıydı. Evet, -düzen kurmak ve devam ettirmek için- entropiye doğru akışı yerel ve geçici olarak tersine çevirecek zekaya ve termodinamik yeteneğe sahibiz. Ama daha genel anlamda, doğal şeyler vakumdan nefret eder. Alice’e sorun.

Günümüz kozmolojisi (sicim teorisi ve döngüsel kuantum yerçekimi gibi ezoterik yapıları saymazsak), evrenin (belki de tek evrenin) hiçlikten başlayıp uzay ve zaman olarak genişlediğini, bu sırada da yoğunlaşarak maddi dünyamızı oluşturan her şeyi meydana getirdiğini ileri sürmektedir.

Bu, tahmin edeceğiniz üzere son derece enerjik bir süreçtir. Başlangıç hareketinden sonra yaklaşık olarak saniyenin milyonda biri süre boyumca evrenin sıcaklığı 60 trilyon santigrat dereceydi. 300.000 yaşına geldiğinde, evrenimiz 100.000 dereceye kadar soğumuştu (bizim güneşimiz 5.500 derece). İlk bir milyar yılın sonunda, -200 dereceye düşecek kadar yayılmıştı. Bu sabah, evrenimiz -270 dereceyi gösteriyordu. Yani mutlak sıfırın sadece 3 derece üstünde. Bu da, çok soğuk demektir.

Ancak, termodinamiğin ilk yasasından bildiğimiz üzere enerji yaratılamaz ve yok edilemez (en azından bizim evrenimiz içerisinde); yani büyük patlamada açığa çıkan ısı, ne kadar dağılmış olursa olsun hâlâ duruyor demektir. Başlangıç anından itibaren, evren yoğunlaşmış enerjiyi, daha az yoğun biçimlere doğru dağıtmaktadır. Bu sürece entropi denmektedir. Entropi aynı zamanda herhangi bir andaki, ya da herhangi bir termodinamik sistem tarafından yaratılmış olan kaos veya dağılma miktarının ölçüsüdür.

Bu yazı, www.countercurrents.org sitesinde yer alan Robert Riversong imzalı The Thermodynamics Of An Intelligent Living Universe adlı makalenin çevirisidir. Çeviri için site yönetiminden izin alınmıştır.

Makale çok uzun olduğu için dört kısma bölünmüştür.

NOT1: Bu çeviriyi yapmak için harcadığım zamandan da anlaşılacağı üzere, yazarın fikirlerine genel olarak katılsam da, bunların birebir benim fikirlerimi yansıttığı iddia edilemez. Burada yazılanlar öncelikle yazarı bağlar.

NOT2: Bu makalede anılan bilim dallarına hakim olmadığım için bazı terimlerin çevirisinde hata yapmış olabilirim. Benden daha bilgili arkadaşlar düzeltirse memnun olurum.

NOT3: Linkler bana aittir. Çeviriyi yaparken konuyu daha iyi anlamak için okuduğum başka yazıları, belki meraklısı çıkar diye paylaşmak istedim.